Deze zomer (2012) ga ik proberen te fietsen van Amersfoort naar Santiago de Compostela. Momenteel ben ik nog druk met het voorbereiden, maar het meeste is ondertussen al gedaan! Nu nog wat meer trainen(!) en dan zal ik op 24 mei 2012 beginnnen met de pelgrimstocht.
Allereerst hier een kleine uitleg over de tocht naar Santiago.
Wat is Santiago de Compostela en waar ligt het?
Santiago de Compostela is een stadje in het noordwesten van Spanje, net boven Portugal.
De naam Santiago is afgeleid van ‘sint Jacob’, de apostel Jacobus dus.
De legende gaat namelijk dat, nadat Jacobus onthoofd werd in Palestina, zijn stoffelijk overschot per boot naar de Gallische kust werd gebracht, samen met twee van zijn discipelen (Athanasius en Theodorus). Deze zouden hem hier begraven hebben. Helaas is de documentatie van deze reis de tijd niet geheel ongeschonden doorgekomen en lange tijd is daarmee het graf van Jacobus onvindbaar geweest. Maar gelukkig werd het graf in het begin van de 9e eeuw gevonden, dankzij een plaatselijke kluizenaar (Palagus). In een visioen werd hem verteld waar het graf van Jacobus was. Dit bleek zich te bevinden op een oude Romeinse begraafplaats, waar de exacte plaats werd aangegeven middels een heldere ster. Aan deze legende ontleedde deze plaats lokaal de naam “Campus Stellae”, wat betekent “Veld onder de sterren”. Dit is vervolgens verbasterd naar Compostela. Aangezien er meerdere plaatsen bestaan met de naam Santiago, werd in het Spaans de naam verduidelijkt met Santiago de Compostela. Om de exacte plaats van het graf van Jacobus te markeren is er een grote kathedraal geplaatst op deze locatie.
Het onstaan van de bedeveaartstocht
Al sinds de Romeinse tijd was er een soort bedevaartsplaats in de buurt van Santiago de Compostela, namelijk: Finisterre. Deze plaats, zijnde het meest westelijke punt van het Spaanse continent, symboliseerde voor de Romeinen het einde van de aarde (Finis=einde, terra=aarde).
De christelijke pelgrimstochten naar Santiago echter zijn pas echt begonnen tijdens de overheersing van de islamitische Moren in Spanje en Karel de Grote tegen hen ten strijde trok. Vanuit de kloosterorde van Cluny (nabij het huidige bekende eucemenische klooster Taizé) werd de pelgrimstocht naar Santiago sterk aangemoedigd om zodoende een versterkte christelijk invloed te brengen in de Spaanse contreien. Niet alleen gingen vanaf dit moment veel echte pelgrims (vooral monniken) op reis naar Santiago de Compostela, maar ook veel veroordeelden werd de ‘straf’ opgelegd om de pelgrimage te voltooien (door zowel kerkelijke als seculiere rechtbanken).
Tegenwoordig
Tegenwoordig zijn er vele beweegredenen waarom mensen deze tocht maken.
Voor sommigen is dit puur religieus (voor veel katholieken betekent het veel om het graf van Jacobus op te zoeken), voor anderen overheersen de culturele motieven (je ziet de meest prachtige gebouwen en landschappen onderweg) of sportieve motieven (zo snel mogelijk de afstand afleggen, of de tocht zo zwaar mogelijk maken). En uiteraard is er een zeer brede middenweg…
De meeste pelgrims lopen de tocht! Vanuit Nederland heb je daar ongeveer drie maanden voor nodig.
Veruit de meeste lopers zijn echter Spanjaarden, die in Roncesvalles beginnen en voor wie de reis “slechts” één maand kost.
Anderen, zoals ik dus, gaan op de fiets. Daarnaast zijn er ook mensen die per paard reizen, of met een ezel als lastdier.
Per jaar volbrengen meer dan honderd duizend mensen de tocht naar Santiago de Compostela!
De route
Het meest oostelijke en noordelijkste punt van mijn hele route is mijn voordeur thuis, vanaf daar gaat de reis alleen nog maar naar het zuid-westen. In vijf dagen tijd probeer ik Parijs te halen, alwaar ik één of twee rustdagen zal proberen te nemen, afhankelijk van het weer en mijn fysieke gesteldheid. Vanaf Parijs, zal ik via Chartres, Tours, Poitiers naar Royan reizen, waar ik de Gironde oversteek. Hier vervolg ik mijn route, via Dax, St Jean Pied de Port, Roncesvalles, Pamplona, Logroño, Burgos, Leon, Ponferada naar Santiago de Compostela. Op zich is dit natuurlijk het einddoel, maar als het kan, probeer ik door te reizen naar Cabo Finisterre.
Onderweg zal ik meestal campings bezoeken, afgewisseld met af en toe een goedkoop hotelletje, afhankelijk van vermoeidheid en weer. In Spanje zal ik veelal in de zogenaamde Refugio’s verblijven, goedkope hostels speciaal voor pelgrims naar Santiago.
Een paar bijzondere plaatsen
Hoe meer ik ben gaan lezen over deze tocht, hoe meer ik me verbaas over hoeveel bijzondere plaatsen er onderweg liggen bij deze eeuwenoude pelgrimage! Een paar plaatsen die in het bijzonder het vermelden waard zijn:
– Het startpunt, mijn huis
Als beginpunt van de reis en tevens zowel het meest noordelijke als oostelijke punt van de hele reis. De reis gaat vanaf hier hemelsbreed 1200 km naar het zuiden en 1200 km naar het westen.
– Chartres
In Chartres staat natuurlijk een van de beroemdste kathedralen van Europa. Het was de eerste kerk, die gebouwd werd met bogen aan de zijkant ter stutting van de muren. Dit was nodig vanwege de eis dat de kerk erg licht zou worden met grote, brede en hoge ramen. Omdat hierdoor de stevigheid van de muren in het gevaar kwam, kwam de bouwers tot de oplossing van de bogen, een oplossing die daarna veelvuldig is toegepast.
Op de vloer van de kathedraal is een labyrint gemaakt. Een van de tradities voor pelgrims is, om dit labyrint te lopen in Chartres (als het niet is volgezet met stoelen…).
– Saint Jean-Pied-de-Port
Deze plaats is de laatste stop in Frankrijk, aan de voet van de Pyreneeën, tevens een groot ‘pelgrims knooppunt’, aangezien hier de oost-route en de west-route bij elkaar komen en overgaan in de ‘Camino Frances’. Er is hier een refugio, dat door Nederlanders wordt beheerd en waar veel vrijwilligers jaarlijks werken.
– Cruz de Ferro (nabij Astorga)
Dit is een zeer bijzondere symbolische plaats. Een grote traditie bij deze pelgrimage is namelijk, om vanuit huis een steen mee te nemen, die als het ware een zonde of last symboliseert. Op deze plek staat een grote paal, waar deze steen ritueel wordt afgelegd. Zo leg je symbolisch je last af, waarna je letterlijk ‘verlicht’ het laatste stuk van de tocht naar Santiago kan vervolgen.
– Santiago de Compostela
Als einddoel uiteraard bijzonder. Na aankomst hier, moet je je pelgrimspaspoort overhandigen en de stempels tonen die je onderweg hebt verzameld. Als dit wordt goedgekeurd, ontvang je hier je Compostelaat.
Elke dag wordt om 12:00 uur een mis gehouden, waarin de namen van de aangekomen pelgrims worden voorgelezen (meestal echter even goed te verstaan als de paus). Eens per week wordt het grote wierrookvat, hangend aan een groot koord, door de kerk heen geslingerd. Dit schijnt echt een happening te zijn (veel filmpjes te vinden op youtube).
– Finisterre
Ook al is dit van oorsprong een Romeinse pelgrimsplaats en heeft het geen directe link met een christelijke vorm van pelgrimage (al zijn er tegenwoordig uiteraard goede aanwijzingen dat het lichaam van Jacobus hier aan land is gebracht, om vervolgens 100 km landinwaart begraven te worden), is deze plaats toch ook zeker een speciale vermelding waard. Want als je door loopt/fietst vanuit Santiago is dit ook daadwerkelijk een eindpunt, want je kan niet verder; de weg houdt echt op hier. De traditie schrijft voor dat je hier, bij de vuurtoren, een kledingstuk verbrandt (de extra kleding heb je toch niet meer nodig, de tocht zit er immers op). Tegenwoordig zijn er steeds meer pelgrims, die de tocht naar Santiago de Compostela verlengen tot aan Finisterre.
Stempelen voor het Compostelaat
Bij aankomst in Santiago ontvang je een compostelaat. Dit is een oorkonde dat je de tocht hebt volbracht. Je moet echter wel kunnen aantonen dat je de tocht daadwerkelijk hebt volbracht (en niet even komt invliegen). Hiertoe is het ingenieuze idee bedacht van een ‘paspoort’ en ‘stempelen’. Onderweg kan je in bijna elk plaatsje in Belgie, Frankrijk en Spanje een stempel krijgen voor je paspoort bij de grote kerken of anders de plaatselijke VVV. In totaal is er ruimte voor 56 stempels, welke ik uiteraard zal proberen allemaal in te vullen. Zo zal ik proberen stempels van onder andere de Sacre Coeur en Notre Dame uit Parijs te krijgen en uit de kathedraal van Chartres…
